Het wonderkruid Maretak
Iedereen kent wel de maretak of beter gezegd de mistletoe, want elk jaar weer zien we in al die Engelse en Amerikaanse kerstfilms de traditie van kussende mensen voorbij komen die onder de mistletoe staan.

Waar komt die traditie eigenlijk vandaan? De kersttraditie om mistletoe op te hangen met kerst stamt af van de Kelten en Germanen. Bij de deze volkeren was de maretak een heilige plant, die stond voor vruchtbaarheid en gezien werd als een afrodisiacum. In hun magische vruchtbaarheidsrituelen speelde de plant een belangrijke rol. Volgens de verhalen sneed een in wit geklede druïde in de midwinterceremonie met een gouden sikkel de maretak uit de heilige eik. De afgesneden plant mocht de grond niet raken en werd in witte doeken opgevangen. Daarna slachtte de druïde de offerdieren en dompelde de maretak in water dat dan als bescherming tegen ziekten en onheil werd gebruikt. De offergaven waren bestemd voor de geesten van de vruchtbaarheid, zoals de godin Freya. Een Noorse mythe, die van Baldr, heeft naar verluid ook veel invloed gehad op het ontstaan van de traditie om mistletoe op te hangen. Baldr, een Asengod, werd volgens de mythologie gedood door een pijlpunt, gemaakt van een twijg van de maretak.

Maar hoe zijn we er dan ooit op gekomen om elkaar te gaan kussen onder dat twijgje? Mistletoe is een symbool van vrede en liefde. Het idee om elkaar te kussen, is ontstaan in Scandinavië, in de tijd van de Druïden. Wanneer vijanden elkaar onder de maretak ontmoetten in het bos, moesten ze hun wapens neerleggen en voor een dag een wapenstilstand houden. Daar komt de gewoonte om een takje maretak aan het plafond te hangen en elkaar daaronder te kussen dus vandaan: het is een teken van vriendschap en goodwill. En dat past natuurlijk perfect bij de kerstgedachte.

Waarom wordt maretak een wonderkruid genoemd? Deze vraag kunnen we het beste stellen aan prof. dr. Robert Gorter. Gorter is namelijk één van de meest ervaren en deskundige senior artsen ter wereld op het gebied van het medisch gebruik van cannabis en maretak. In deze blog en in dit mooie interview met Sven-Ake Hulleman (https://www.youtube.com/watch?v=SeoQpMo4Z1w) vertelt Gorter vanuit zijn medische en antroposofische achtergrond over het wonderlijke kruid, maretak (Viscum album). Onderstaand tekst is afkomstig van dr. Robert Gorter.

Oeroude geneesmiddel
Een voorbeeld van een oud geneesmiddel dat op een nieuwe wijze gebruikt wordt, is de maretak. In de antroposofische geneeskunde is het één van de grote geneesplanten. Zij wordt ingezet bij de behandeling van kanker. Later is uit natuurwetenschappelijk, biochemisch onderzoek bevestigd dat de maretak hiertoe bijzondere eigenschappen heeft: enerzijds celdodend, maar tegelijkertijd de ook immuniteit stimulerend.

Ook zonder dat wetenschappelijk onderzoek blijkt de maretak bij nadere bestudering, vanuit het antroposofisch mensbeeld, een relatie te hebben met geïsoleerde gebieden in het lichaam zoals het kankergezwel dat ook is.

De maretak groeit in Nederland veelal in Limburg als half-parasiet in bomen, zoals de appelboom, de den, de eik, de populier, etc. Er zijn drie ondersoorten: de maretak groeiend op loofbomen, op naaldbomen zoals de den en de maretak groeiend op de spar. Deze zijn botanisch ook verschillend.

De naam Viscum betekent kleverigheid, en album duidt op de witte kleur van de bessen. De maretak is een half-parasiet: hij krijgt water en mineralen van de gastheer, maar benut zelf het zonlicht om substantie te vormen. De maretak groeit meestal op zachtere houtsoorten, vooral in de buurt van riviertjes en water. Hij groeit tot hoog in de boom door een vogel, de maretak lijster. Deze eet de witte bessen, braakt het zaad weer uit of poept het uit of veegt de bes van de snavel door langs de tak te vegen.

De Europese maretak wordt al sinds duizenden jaren in tal van geneeskundige tradities als medicinale plant gebruikt. Sinds tientallen jaren wordt maretakextract in Europa gebruikt om de immuunfunctie bij kanker te verhogen, precies zoals in Azië vele Chinese kruiden worden gebruikt om de energiestroom in het lichaam in evenwicht te brengen.

In de Westerse wetenschap zijn de extracten van maretak grondig bestudeerd en er zijn honderden wetenschappelijke artikelen gepubliceerd over praktisch alle aspecten van de klinische toepassing ervan.

De klinische protocollen voor het gebruik van maretak bij de behandeling van kanker zijn oorspronkelijk ontwikkeld door Rudolf Steiner (1861-1925). Rudolf Steiner is de grondlegger van de antroposofie en heeft erop gewezen dat de maretak een typisch geneesmiddel tegen het kankerproces is. De viscum bevat ook sterke celdodende stoffen, in geringe concentraties. Op zich zijn deze stoffen vele malen sterker dan het sterkste cytostaticum! (chemische stoffen die in de ziekenhuizen tegen kanker worden gegeven). Ook zijn er immuun-stimulerende stoffen gevonden.  Sinds die tijd hebben farmacologische onderzoeken en klinische studies aangetoond dat de plant een breed scala aan tumorbestrijdende eigenschappen bezit en het cellulaire immuunsysteem helpt herstellen.

De heilzame werking van Maretak
Maretak blijkt zowel het leven te verlengen als de levenskwaliteit te verbeteren. Onderzoekers die baarmoederkanker bestuderen berichten dat ‘maretakpreparaten zoals Iscador en Abnoba Viscum het effect hebben de algehele levensverwachting van patiënten met cor-pus uteri-kanker te verlengen’.

Een ander onderzoek, waarin patiënten gedurende vijf jaar werden gevolgd, maakte melding van ‘een significant verbeterde levenskwaliteit en significante vermindering van hardnekkige tekenen/symptomen’. In talloze studies zijn deze gunstige werkingen bevestigd. Onderzoek heeft ook een scala aan andere klinische voordelen aangetoond:

• Wordt doorgaans goed verdragen
• Lage toxiciteit
• Slechts lichte koortsachtige symptomen
• Minder pijn door een hoger endorfineniveau
• Verlenging van de levensduur van patiënten met borstkanker, eierstokkanker, baarmoederkanker en baarmoederhalskanker

Een versterkte immuunfunctie
Onderzoek heeft een versterkte immuunfunctie en genezing bevestigd bij het gebruik van maretak bij patiënten met verschillende soorten kanker, waaronder een uitgebreid scala aan kankers van het spijsverteringsstelsel en de geslachtsorganen. Er zijn ook studies naar immuunondersteuning en -herstel bij gezonde mensen gedaan met als resultaat:

• Een hoger niveau van cellulaire immuniteit, ons voornaamste verdedigingsmechanisme tegen kanker (eosinofielen)
• Grotere aantallen natural-killercellen en een toegenomen activiteit daarvan.
• Een hoger niveau van kankerbestrijdende T-cellen en T-helper- cellen
• Een toename van de signaalchemicaliën van het immuunsysteem (cytokinen).
• Een hoger niveau van beschermende antilichamen en van de B- cellen die ze aanmaken
• DNA-herstel na chemo- en radiotherapie bij patiënten met vrijwel alle soorten kanker

Het therapeutisch gebruik
Het therapeutisch gebruik van maretak helpt het natuurlijke temperatuurritme weer op gang te brengen en verhoogt de inwendige temperatuur met ongeveer 0,6 °C. Deze toename van de temperatuur gaat de slechte bloedsomloop en het lagere spijsverteringstempo tegen die veel kankerpatiënten hebben en die tot uitdrukking komen in chronisch koude handen en voeten. Een verhoging van de inwendige temperatuur en het herstel van het circadiaans ritme lijkt een belangrijke indicator van immuunherstel te zijn. Een genormaliseerde lichaamstemperatuur correleert eveneens met een betere uitkomst en overlevingskans.

Maretak wordt tweemaal per week toegediend als een eenvoudige subcutane injectie, bij voorkeur vroeg in de ochtend. Evenals het dendritische vaccin dient het maretakextract in een reeks injecties toegediend te worden om een significante immuunrespons op te wekken en in stand te houden. In het Medical Center Cologne in Keulen (de kliniek van Gorter waar hij ruim 15 jaar lang patiënten heeft behandeld met maretak) kreeg ongeveer 85 procent van de patiënten maretak.

In het begin wordt de injectie iedere drie dagen herhaald. In de meeste protocollen wordt maretak gedurende een periode van meerdere maanden tot meerdere jaren tweemaal per week in de ochtend toegediend. Injecties worden doorgaans in de ochtend gegeven, wanneer de inwendige temperatuur lager is. Op basis van de vooruitgang van de individuele patiënt kunnen de injecties daarna periodiek in intervallen van zes weken worden voorgeschreven.

De maretak-therapie maakt bijna altijd onderdeel van de therapie bij kanker in de antroposofische geneeskunde. Maretak is een van de meest bestudeerde complementaire en alternatieve geneeskunde therapieën bij mensen met kanker. Maretak is momenteel in Noord- en Midden-Europa is maretak de meest voorgeschreven antikankermedicijn. Wel 70 procent van alle kankerpatiënten krijgt een maretakpreparaat, dat gewoonlijk wordt vergoed door de ziektekostenverzekering, zodat maretak vaker voorgeschreven wordt dan enig ander kankerbestrijdend medicijn inclusief immunotherapieën zoals interleukine-2, alle vormen van chemotherapie, en angiogeneseremmers.

Er zijn weinig ernstige bijwerkingen gemeld bij het gebruik van maretakextracten. Bijwerkingen zijn pijn en ontsteking op de injectieplaats, hoofdpijn, koorts en koude rillingen.

Is het effectief?
In tegenstelling tot veel andere complementaire kankerbehandelingen, is maretakextract uitgebreid bestudeerd bij mensen. In meer dan 50 klinische onderzoeken is gekeken naar de effecten van maretakextract bij mensen met kanker.

Sommige onderzoeken suggereren dat maretak gunstig kan zijn voor het verbeteren van de kwaliteit van leven, het verminderen van behandelingsgerelateerde bijwerkingen, het verlengen van de overlevingstijd en het verbeteren van de symptomen bij mensen met bepaalde vormen van kanker.

Een overzicht van 26 onderzoeken wees uit dat de kwaliteit van leven, waaronder pijn en misselijkheid , significant verbeterde bij mensen met kanker die maretakextract kregen voorgeschreven in vergelijking met mensen die placebobehandeling kregen.

Een review van 32 onderzoeken concludeerde dat Iscador, maretakextractproduct Iscador op de overleving van mensen met kanker, tot een betere overleving leidde, vooral bij mensen met baarmoederhalskanker.

Een gerandomiseerde gecontroleerde studie uit 2013 toonde ook positieve resultaten met betrekking tot Iscador. De studie omvatte 220 mensen met vergevorderde uitgezaaide alvleesklierkanker die alleen ondersteunende zorg kregen.

De resultaten toonden aan dat de mensen die met Iscador werden behandeld gemiddeld 2 maanden langer leefden dan de placebogroep en minder ziektegerelateerde symptomen ervoeren, waaronder pijn, misselijkheid, diarree, angst en vermoeidheid (bron1), (bron2) en (bron3).

Een studie bij 319 vrouwen met niet-uitgezaaide borstkanker vergeleek degenen die alleen standaard kankerbehandeling (chemotherapie) kregen met degenen die een standaardbehandeling ondergingen in combinatie met maretakextract.

Na 12 maanden hadden de deelnemers die de combinatie maretak en standaardbehandeling kregen een verbetering van symptomen zoals vermoeidheid, slapeloosheid en fysiek functioneren, terwijl de standaardbehandelingsgroep verergerde symptomen ervoer (bron).

Het verhaal van een ervaringsdeskundige:

Een ervaringsdeskundige vertelt het volgende over haar behandelingen met maretak: “Het bijzondere bij een behandeling met maretak is dat direct zichtbaar is of je immuunsysteem erop reageert. Bijwerkingen zijn in dit geval een goed teken! Jarenlang hield ik een dagboekje bij waarin ik mijn lichaamstemperatuur bijhield en of ik pijn, jeuk, roodheid en een harde schijf voelde vlakbij de prikplek net onder de navel. Dankzij deze registratie weet ik dat ik met maretak de chemobehandeling beter aankon. De jarenlange behandelingen leverden me een iets hogere lichaamstemperatuur, meer energie en een veel betere weerstand tegen griep en verkoudheid op. Mentaal had het ook effect. Ik voelde me steviger en meer zelfverzekerd.  De eerste injectie vormde het startpunt van een jarenlang behandeltraject. Twee jaar lang om de dag een injectie die mijn partner me liefdevol gaf. Na een fase met hoge doseringen bouwde ik de dosis – in overleg met een antroposofisch huisarts – af. Eerst met tussenpozen van een maand, daarna twee maanden en nu een half jaar. Onlangs was het tijd voor een maand lang maretakinjecties en ik verheugde me erop. Het geeft me het goede gevoel dat mijn lichaam er weer een half jaar tegen kan!”

Referenties

i] Gorter R, Stein J, Stoss M, Linder M: Prospektive, longitudinale, dosis-eskalierende, randomisierte Phase I/II Studie mit Iscador QuFrF und Iscador Qu Spezial mit HIV-positiven, Krebspatienten und gesunden, nicht- rauchenden Probanden. Forsch Komplementärmed (1996) 3: 169-175 [ii] Van Wely M, Stoss M, Gorter RW: Toxicity of a standardized mistletoe extract in immunocompromized and in healthy individuals. Am J Therapeutics (1996) 6(1): 37-43 [iii] Stoss M, van Wely M, Musielsky H, Gorter RW: Study on local inflammatory reactions and other parameters during subcutaneous mistletoe application in HIV-positive patients and HIV-negative subjects over a period of 18 weeks. Arzneim Forsch/Drug Res (1999) 49(I) 4: 366-373 [iv] Müller EA: Viscum album oligosaccharide activating human natural cytotoxicity is an interferon production inducer. Cancer Immunol Immunother (1990) 32: 221-227 [v] Hajto T, Hostanska K, Feri K, Rordorf C, Gabius HJ: Increased secretion of tumor necrosis factor-alpha and interleukin-1, and interleukin-6 by human mononuclear cells, exposed to galactoside lectin from clinically applied mistletoe extract. Cancer Res (1990) 50: 3322-3326 [vi] Mannel DN, Becker H, Gundt A, Kist A, Franz H: Induction of tumor necrosis factor expression by a lectin from Viscum album. Cancer Immunol Immunother (1991) 33:177-182 [vii] Müller EA, Hamprecht K, Anderer FA: Biological characterization of a common extract of Viscum album enhancing human NK cytotoxicity. Immunopharmacology (1989) 19: 69-77 [viii] Hamprecht K, Handgretinger R, Voetsch W, Anderer FA: Mediation of human NK-activity by component in extract of Viscum album. Int J Immunopharmacol (1987) 9: 199-209[ix] Bloksma N, Dijk HV, Korst P, Willer JM: Cellular and humoral adjuvant activity of mistletoe extract. Immunobiol (1979) 156: 309-319 [x] Metzner G, Franz H, Kindt A, Fahlbusch G, Suus J: The in vitro activity of lectin-1 from mistletoe (ML-1) and its isolated A and B chains in functions of macrophages and polymorphonuclear cells, Immunobiol (1985) 169: 461- 471 [xi] Hajto T, Immunomodualatory effect of Iscador: a Viscum album preparation. Oncology (1986) 43 (suppl. 1): 51-61 [xii] Hajto T et al: Modulatory potency of the S-galactoside-specific lectin from mistletoe extract (Iscador) on the host defence system in vitro in rabbits and patients. Cancer Res (1989) 49: 4803-4808 [xiii] Kuttan G, Vasudevan DM, Kuttan R: Tumour reducing activity of an isolated active ingredient from mistletoe extract and its possible mechanism of action. J Exp Clinical Cancer Research (1992) 11: 7-12 [xiv] Bussing A, Suzart K, Schweizer K: Differences in the apoptosis-inducing properties of Viscum album extracts. Anti-cancer Drugs (1997) 8 (suppl. 1): 9-14 [xv] Riberau G, Jung MI, Dominique DS, Beck JP: Comparison of the effects of fermented and unfermented mistletoe preparations on cultured tumor cells. Oncology (1986) 45: 172-179 [xvi] Fischer S: Stimulation der Immunabwehr durch Mistelinhaltsstoffe. Hippokrates Verlag, Stuttgart (1996) [xvii] Laue HB: Kontrollparameter während der Viscum-Therapie. In: Scheer R, Becker H, Berg PA: Grundlagen der Misteltherapie. Hippokrates Verlag, Stuttgart (1996): 399-418 [xviii] Laue B v: Wärmeorganisation und Krebserkrankung. Erfahrungsheilkunde (1994) 43(2): 63-70 [xix] Fintelmann V: Intuitive Medizin. Hippokrates Verlag, Stuttgart (1987)

Grossarth-Maticek R, Ziegler R. Randomized and non-randomized prospective controlled cohort studies in matched pair design for the long-term therapy of corpus uteri cancer patients with a mistletoe preparation (Iscador). Eur J Med Res. 2008 Mar 31;13(3):107-20. Beuth J, Schneider B, Schierholz JM. Impact of complementary treatment of breast cancer patients with standardized mistletoe extract during aftercare: a controlled multicenter comparative epidemiological cohort study. Anticancer Res. 2008 Jan-Feb;28(1B):523-7. Loewe-Mesch A, Kuehn JJ, Borho K, Abel U, Bauer C, Gerhard I, Schneeweiss A, Sohn C, Strowitzki T, v Hagens C. [Adjuvant simultaneous mistletoe chemotherapy in breast cancer—influence on immunological parameters, quality of life and tolerability] [Article in German]. Forsch Komplementmed. 2008 Feb;15(1):22-30. Semiglazov VF, Stepula VV, Dudov A, Schnitker J, Mengs U. Quality of life is improved in breast cancer patients by Standardised Mistletoe Extract PS76A2 during chemotherapy and follow-up: a randomised, placebo-controlled, double-blind, multicentre clinical trial. Anticancer Res. 2006 Mar-Apr;26(2B):1519-29. Elsässer-Beile U, Leiber C, Wetterauer U, Bühler P, Wolf P, Lucht M, Mengs U.Adjuvant intravesical treatment with a standardized mistletoe extract to prevent recurrence of superficial urinary bladder cancer. Anticancer Res. 2005 Nov-Dec;25(6C):4733-6.

Mabed M, El-Helw L, Shamaa S. Phase II study of viscum fraxini-2 in patients with advanced hepatocellular carcinoma. Br J Cancer. 2004 Jan 12;90(1):65-9. Gorter RW, van Wely M, Reif M, Stoss M. Tolerability of an extract of European mistletoe among immunocompromised and healthy individuals. Altern Ther Health Med. 1999 Nov;5(6):37-44, 47-8. Grossarth-Maticek R, Ziegler R. Randomised and non-randomised prospective controlled cohort studies in matched-pair design for the long-term therapy of breast cancer patients with a mistletoe preparation (Iscador): a re-analysis. Eur J Med Res. 2006 Nov 30;11(11):485-95. Grossarth-Maticek R, Ziegler R. Prospective controlled cohort studies on long-term therapy of ovairian cancer patients with mistletoe (Viscum album L.) extracts iscador. Arzneimittelforschung. 2007;57(10):665-78. Grossarth-Maticek R, Ziegler R. Randomized and non-randomized prospective controlled cohort studies in matched pair design for the long-term therapy of corpus uteri cancer patients with a mistletoe preparation (Iscador). Eur J Med Res. 2008 Mar 31;13(3):107-20. Grossarth-Maticek R, Ziegler R. Prospective controlled cohort studies on long-term therapy of cervical cancer patients with a mistletoe preparation (Iscador). Forsch Komplementmed. 2007 Jun;14(3):140-7. Epub 2007 Jun 22. Huber R, Rostock M, Goedl R, Lüdtke R, Urech K, Klein R. Immunologic effects of mistletoe lectins: a placebo-controlled study in healthy subjects. J Soc Integr Oncol. 2006 Winter;4(1):3-7.

Dohmen W, Breier M, Mengs U. Cellular immunomodulation and safety of standardized aqueous mistletoe extract PS76A2 in tumor patients treated for 48 weeks. Anticancer Res. 2004 Mar-Apr;24(2C):1231-7. Schink M, Tröger W, Dabidian A, Goyert A, Scheuerecker H, Meyer J, Fischer IU, Glaser F. Mistletoe extract reduces the surgical suppression of natural killer cell activity in cancer patients. a randomized phase III trial. Forsch Komplementmed. 2007 Feb;14(1):9-17. Epub 2007 Mar 6. Heinzerling L, von Baehr V, Liebenthal C, von Baehr R, Volk HD. Immunologic effector mechanisms of a standardized mistletoe extract on the function of human monocytes and lymphocytes in vitro, ex vivo, and in vivo. J Clin Immunol. 2006 Jul;26(4):347-59. Epub 2006 May 17. Beuth J, Stoffel B, Ko HL, Buss G, Tunggal L, Pulverer G. [Immunoactive effects of various mistletoe lectin-1 dosages in mammary carcinoma patients] [Article in German]. Arzneimittelforschung. 1995 Apr;45(4):505-7. Schöffski P, Riggert S, Fumoleau P, Campone M, Bolte O, Marreaud S, Lacombe D, Baron B, Herold M, Zwierzina H, Wilhelm-Ogunbiyi K, Lentzen H, Twelves C; European Organization for Research and Treatment of Cancer New Drug Development Group. Phase I trial of intravenous aviscumine (rViscumin) in patients with solid tumors: a study of the European Organization for Research and Treatment of Cancer New Drug Development Group. Ann Oncol. 2004 Dec;15(12):1816-24. Klein R, Classen K, Berg PA, Lüdtke R, Werner M, Huber R. In vivo-induction of antibodies to mistletoe lectin-1 and viscotoxin by exposure to aqueous mistletoe extracts: a randomised double-blinded placebo controlled phase I study in healthy individuals. Eur J Med Res. 2002 Apr 30;7(4):155-63. Kovacs E, Hajto T, Hostanska K. Improvement of DNA repair in lymphocytes of breast cancer patients treated with Viscum album extract (Iscador). Eur J Cancer. 1991;27(12):1672-6. Kovacs E. The in vitro effect of Viscum album (VA) extract on DNA repair of peripheral blood mononuclear cells (PBMC) in cancer patients. Phytother Res. 2002 Mar;16(2):143-7.